گرمازدگی (Hyperthermia) عدم توانایی بدن در دفع گرما و افزایش دمای بدن تا حدودا 40 درجه سانتیگراد است که دلیل ایجاد آن فعالیت زیاد و یا گرمای شدید هواست. به بیان دیگر، گرمازدگی یعنی این که تعادل در مکانیزمهای تنظیم دمای بدن اختلال ایجاد شود.
این بیماری را به 3 سطح مختلف میتوان تقسیم کرد که عبارتند از:
- خفیف ( Heat Cramps)
- متوسط (Heat Syncope)
- شدید (Heat Stroke)
متاسفانه گرمازدگی با وجود سادگی، ممکن است در حالتهای شدید منجر به مرگ شود. بنابراین باید با راههای درمان آن کاملا آشنایی داشته باشید تا بتوانید به سرعت این بیماری را از بین ببرید.
اشخاصی که در زمانهای گرم سال، در فضای باز کار میکنند، احتمال دارد بیشتر در معرض گرمازدگی قرار بگیرند. به همین دلیل این دسته از افراد باید نسبت به بقیه آمادگی بیشتری برای درمان داشته باشند یا حتی بتوانند از ابتلا به آن جلوگیری کنند.
بیماری گرمازدگی در سطحهای مختلف گفته شده، علائم متفاوتی بروز میدهد. گرمازدگی خفیف عموما با کمی سردرد یا بدندرد به خصوص در قسمتهای شکم و ساق پا است.
در سطح متوسط بیماری علائم جدیتر هستند و حالت جسمانی شخص بسیار تغییر میکند. در این سطح، علائمی مانند سردرد، حالت تهوع، خونریزی از بینی، بیهوش شدن، استفراغ و حس تشنگی شدید بروز خواهند کرد.
زمانی که گرمازدگی به سطح شدید برسد، نیاز است شخص هر چه سریعتر به مراکز درمانی مراجعه کند. در صورتی که کم آبی بدن افزایش یابد و دمای بدن به بالای 40 درجه برسد، فرد به حالت کما میرود.
عدم استفاده از آب با املاح کافی، احتمال گرمازدگی تشدید میکند. به همین دلیل در روزهای گرم سال باید حتما از آبهای معدنی استاندارد برای رفع تشنگی استفاده کنید.
دمای مرکزی بدن چیست؟
دمای مرکزی بدن، دمای اندامهای داخلی، مثل کبد است که در عمق بدن قرار دارند. بدن دمای خود را در محدوده ۳۶.۵ تا ۳۸.۵ درجه سانتیگراد حفظ میکند. این محدوده دمایی است که برای فرآیندهای متابولیک بدن بسیار مساعد است. اصولا دمای مرکزی بدن ۱ تا ۲ درجه بالاتر از دمای محیط بوده و از روش رکتال (مقعدی) اندازهگیری میشود.
برعکس دمای محیط که نوسانات زیادی دارد، دمای مرکزی نسبتاً ثابت نگه داشته میشود. زمانی که دمای مرکزی بدن از حد معین کاهش یا افزایش یابد، بدن قادر به حفظ یکپارچگی فیزیولوژیکی خود نخواهد بود و عملکرد طبیعی بدن کاهش مییابد که باعث آسیب زیادی به سلولها و در صورت عدم درمان به موقع، منجر به مرگ میشود.
چطور میتوان از بروز گرمازدگی جلوگیری کرد؟
چندین توصیه که میتوانند از شما در برابر تاثیرات شدید گرمازدگی محافظت کند:
- در طول انجام فعالیتهای شدید در خارج از منزل به ویژه در روزهای گرم مایعات زیادی بنوشید. آب و نوشیدنیهای ورزشی بهترین انتخابند.
از نوشیدن چای، قهوه، سودا و الکل خودداری کنید چرا که این مایعات میتوانند باعث از دست رفتن آب بدن میشوند. - لباسهای سبک با بافت ریز و رنگ روشن بپوشید.
- انجام فعالیتهای شدید و ورزشی را به ساعتهای خنکتر روز موکول کنید.
- از بدن خود با استفاده از کلاه و عینک آفتابی و یا چتر آفتابی، در برابر نور خورشید محفاظت کنید.
- سعی کنید تا جایی که امکان دارد در روزهای بسیار داغ و مرطوب بیشتر ساعات روز را در فضای بسته باشید.
- اگر در آب و هوای گرم زندگی میکنید و یا به بیماریهای مزمن مبتلا هستید، در مورد مسائل ایمنی دیگری که میتواند از شما در برابر گرمازدگی مراقبت کند، حتما با پزشک مشورت کنید.
- حواسمان به داروهای مصرفی خود باشد: اگر دارویی مصرف میکنیم که میتواند بر توانایی بدن برای هیدراته ماندن و دفع گرما تأثیر بگذارد، باید مراقب مشکلات مربوط به گرما باشیم.
- هرگز کسی را در ماشین پارک شده رها نکنیم: این کار یکی از علل شایع مرگ و میر ناشی از گرما در کودکان است. وقتی ماشین در زیر آفتاب پارک شده، دمای داخل آن میتواند در عرض ده دقیقه بیش از 11 درجه سانتیگراد افزایش یابد. رها کردن شخص در ماشین پارک شده در هوای گرم، حتی اگر شیشهها پایین باشد یا ماشین در سایه پارک باشد، بیخطر نیست.
کمکهای اولیه در برخورد با فرد گرمازده
اگر فردی دچار گرمازدگی شده باشد، باید فوراً کمک پزشکی دریافت کنیم و با اورژانس تماس بگیریم.
برای درمان فرد مبتلا به گرمازدگی باید اقدامات زیر را انجام دهیم:
- با 115 تماس بگیریم.
- تا رسیدن خدمات فوریتهای پزشکی (اورژانس) در کنار فرد بمانیم.
- فرد را به یک مکان سایه و خنک منتقل و لباسهای رویی او را خارج کنیم.
- به کمک روشهای زیر، فرد را به سرعت خنک کنیم:
- در صورت امکان با آب سرد یا حمام یخ
- مرطوب کردن پوست
- قرار دادن پارچه مرطوب سرد روی پوست
- خیس کردن لباس با آب خنک - برای افزایش سرعت خنک شدن شخص، هوای اطراف فرد را به جریان بیندازیم.
- پارچه مرطوب سرد یا یخ روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله ران او قرار دهیم.